Авторизация:

Валери Бигәаа: аҵасқәа рҽырыҧсахзаргьы, Амшаҧныҳәа ихадароу аныҳәақәа ишреиуоу иаанхоит

Валери Бигәаа: аҵасқәа рҽырыҧсахзаргьы, Амшаҧныҳәа ихадароу аныҳәақәа ишреиуоу иаанхоит
афото: Кама Кәарҷиа, Facebook
28 апреля 2019 11:54 844
Апсадгьыл-инфо, 28 апреля 2019 г.  

Аҧсуаа ақьырсианра рылаҵәеит ҩ-нызықь шықәса раҧхьа, ақьырсианра Палестина ашьапы анакы инаркны. Палестина еиҧш, Аҧсынгьы усҟан Римтәи аимпериа иатәын, убри аҟынтәи ақьырсианра Аҧсныҟа иаразнак иааит. Аха, адин ҿыц ажәлар иаразнак ирыламҵәаӡеит, аҧсуаа ишааргац иааргон дара рынцәахаҵара, уи акәын дара динхадас ирымаз.

Ҳера афбатәи ашәышықәса аҽеиҩшамҭазы, Византиаа рхаан аофициалтә ҟазшьа аҭаны ақьырсианра аҧсуаа ирыдыркылеит. Уи нахысгьы иара араҟа иӷәӷәаны ашьапы акит. Аҭоурыхтә ҭҵаарадыррақәа рдоктор, аетнолог Валери Бигәаа иажәақәа рыла, ҳмилаҭтә дини ақьырсианреи уеизгьы-уеизгьы еиҧырхагамхаӡеит, уимоу еиҳагьы еицхырааит. Избан акәзар, аҧсуаа ҳанцәахаҵарақәа ақьырсиантә динхаҵара шеиҿкаау еиҧш ауп ишыҟоу.

Аҵарауаҩ иажәақәа рыла, Амшаҧы аҧсуаа ҳзыҳәан аныҳәақәа зегьы иреиҳауп, убри азоуп иара аныҳәа дуӡӡа ҳәа изашьҭоугьы. Амшаҧныҳәа азгәаҭара аҭоурых ажәытәра иагәыларсуп, иара ақьырсиан динхаҵара иақәлоуп.


«Амшаҧы ахаҭа иаҵанкуеит ҩажәи акы мшы, урҭ амшаҧымшқәа ҳәа ирышьҭоуп. Избан ҩажәи акы ҳәа азҵаара шәҭииуазар ,ишәасҳәоит, аҧсуаа дара рдунеихәаҧшышьа шыҟоу ала ажәҩани, адгьыли, адгьылаҵеи быжьба-быжьбаны еихагылоуп, урҭ зегьы нцәахәык-нцәахәык рымоуп, урҭ хҩык анцәахәы еиҳабацәа рнапҵаҟа иҟоу анцәахәқәагьы рацәоуп. Ус анакәха, хынтә быжьба–ҩажәи акы ҟалоит. Убраантәи ауп хыхь зыӡбахә ҳәоу ахыҧхьаӡарагьы ахьынтәиаауа», - ҳәа азгәаиҭоит Валери Бигәаа.

Ажәытәан, амшаҧы ааира акыр шыбжьаз аҽазыҟаҵара иалагон, зымҩаҧгара хымҧадоу ҳәа иҧхьаӡаз аҵасқәа зегьы нарыгӡон. Иаҳҳәап, аныҳәа ҩымчыбжьа шыбжьоу актәи амҽышазы, аҭаацәа зегьы анышьҭалалак, аҩнаҭа аҧҳәыс еиҳабы арахәыц ҟаҧшьқәа лыҩнаҭа ахацәа зегьы ршьапқәа ирыкәлыршон, уи «аӡыга қәашьа» ҳәа иашьҭан. Анаҩс, ашамҭазы ақәаб хәыҷы лыманы адәахьы ддәылҵуан, аҩбатәи лнапаҿы илкыз алаба хәыҷы ала ақәаб асра далагон. Уи алагьы аҭаацәа зегьы аалырҧшуан. Ари аҵас ақәабӷьарӷьар ахьӡын, убысҟан ақәаб абжьы агәылацәагьы ираҳауан. Лара лакәзар «шәысҟаҭәеит, «шәысҟаҭәеит» ҳәа лыбжьы лыргон. Лыбжьы заҳауаз агәылацәа зегьы еизон, зшьапқәа рахәыцҟаҧшьыла иҿалҳәаз лҭаацәагьы, арахәыцқәа ҧыҵәҵәаны адәахьы идәылҵуан. Ҳәарада, ас еиҧш атрадициақәа ажәытәра иагахьеит, ҳаамҭазтәи аҿар ракәым, абжьаратәи аиҳабыратәи абиҧарақәа ирыҵаркуагьы ари аҩыза аҵасқәа ирхаанӡам. Аха, усҟан, ашәышықәсқәа рышьҭахь, ари акыр зҵазкуаз, ихымҧадатәны ҭаацәацыҧхьаӡа зынагӡара иацклыҧшуаз ҵасын.

Арҭ аҵасқәа зегьы шаанӡа ашәаҳәарақәеи акәашарақәеи рхылҿиаауан. Аибабареи аиҭанеиааиреи рнаҩсгьы, аӡынра ахьаҵра, ааҧынра ааира, адгьыл ақәаарыхра аамҭа иасимволны иҟан. Иара абри аҽны аҭыҧҳацәа цон амшаҧышәҭқәа рыҟәшәара. Ҳара «абаииа» ҳәа заҳҳәо ашәҭ ҩеижьқәа иишаҵәҟьаны ишрыхьӡу амшаҧышәҭқәа, мамзаргьы амарч ҳәа ауп, урҭ ашәҭ ҩеижьқәа адәҳәыҧшқәа рҟны еизганы аҩныҟа иааргон. Аҩеижь аҧшшәы амра символра азнауан, аиҭаира, аизҳара иасимволын.

Амшаҧы ҭаацәатә ныҳәароуп. Убри аҟнытә аныҳәа аламҭалазы аҭаацәа зегьы хәыҷи дуи аӡә даанмыжькәа рыҩни ргәареи аилыргара рҽаладырхәуан. Аҩны аҩныҵҟа еилдыргон, еизыргоз агәам дәылрыҧссаауан. Уи ҵакыс иамаз убри акәын, аӡын аҵх ауқәа раан алашьцара зҽалакны аҩны иҩналаз аҩсҭаацәа дәылрыҧссаауан, идәылырцон, ишәон урҭ аҩны иҩнахазар ҳәа. Ари аҵас аҭаацәа рыгәҭынчразы аҵак ду аман» - ҳәа азгәаиҭоит Валери Бигәаа.

Амшаҧныҳәа аламҭалазтәи аҧшьаша ҳаамҭазы аҧсуаа «ачачхадыл» ҳәа иашьҭоуп, аха ажәытәан уи «аҧшьаҧҿы» ҳәа иашьҭан. Уи иаанаго аҿа иазкәу аҧшьаша ҳәа ауп. Аҧсуаа рҿы ари амшазы аҭаацәа иреиҳабу аҧҳәыс бырг ауҭраҿы ажәлақәа калыҧсон. Аҧшьаҧҿазы илауҵаз еинҭәыланы иҟалоит ҳәа иҧхьаӡан. Иара абри амш аҽны, амгьали, каканла аҟәыдеилыршәшәеи рыманы ауҭраҿы адгьылқәаарыхра анцәаҧҳәыс Џьаџьа илымҵаныҳәон. Ҳаамҭазы арҭ аҵасқәа акагьы еиқәымхаӡеит, еиқәхазгьы раҧхьатәи рымҩаҧгашьа аформа рыҧсаххьеит.

Ақырсиан динхаҵара иаҵагылоу аҧсуаа зегьы, шамахамзар, акәтаӷьқәа ахәаша иршәуеит. Ажәытәан асабша акәын ианыршәуаз. Аҭаацәа зегьы анышьҭалалак, аҧҳәыс бырг акәтаӷьқәа лшәуан ҳәа азгәеиҭоит аҵарауаҩ Валери Бигәаа. Аҭаацәара дуқәа шәкы рҟынӡа ршәуан. Иара асабша ауха амшаҧы аҽны анцәа иҧылара рҽазыҟаҵо аҭаацәа зегьы рҽыркәабон, рцәарҭа рыҧсахуан. Рҽазыҟарҵон аныҳәа. Аҧсуаа рҿы ахаҵа дымшуп ҳәа иҧхьаӡан, убри аҟынтә уаҵәы ианаашалак аҭаацәа реиҳабы ахаҵа дгылон, зегь раҧхьагьы акәтаӷь знапы иадыркуаз иара иакәын. Иара аиарҭа данылҵуаз раҧхьа иарӷьашьапы иргылон, аригьы даара аҵакы аман, анагӡарагьы гәцаракрыла иацклыҧшуан. Арӷьа, арыӷьала агьежьра, ҳмилаҭ рзы еснагь аҵакы ӷәӷәа аман.


«Анцәа ианимҵаныҳәо арӷьарахь игьежьуеит, иара акәашаҩцәагьы арӷьарахь ауп иахьыгьежьуа, ауаҩы ианикәшогьы арыӷьарыла ауп. Есҽны иаҳбо, ҳабла зышьцылахьоу инарҵауланы ҳазхәыцуам, аха уи зегьы машәыршәа иҟамлаӡеит, ашьаҭа ӷәӷәа амоуп. Уи иаанагоз амра аҧылара акәын, ажәытәтәи аҧсуаа рзы амра аҵак ду аман, - иҳәоит аетнолог Валери Бигуаа. - Аҭаацәа зегьы рҿи рнапи аӡы ахьдырсыр акәын, анаҩс аҧшәма еиҳабацәа адәахьы идәылҵны иныҳәон. Амш ашара рзырбаз Анцәа ду иҭабуп ҳәа иарҳәон. Аҳәса уи аамҭазы аилаџь еилатыруа аишәа иқәдыргылон, анаҩс хәыҷи-дуи аҭаацәа зегьы аџьџьаҳәа аишәа инадтәалон, шьыжьхьа аҧсуаа рзы ихымҧадатәын, избан акәзар, рыца ҿаҵак ҭаршәымкәа аусурагьы ицаӡомызт. Иҧхьаӡан амла уакуа илауҵаз аарыхра уҧылаӡом ҳәа».

Шамахамзар амилаҭқәа зегьы рҟны акәҭаӷь символра азнауеит аҧсҭазаара ҿыц, аҧсуаа рҿы иара аинылареи агәылҭәаареи ирсимволны иҟан. Акәтаӷь агәҩеижь амра иасимволын, агәы иакәыршоу ацил ҳәа изышьҭоу амшшара иасимволын.

Ихымҧадатәны иҟан амшаҧы аҽны аӡыс ашьра. Уи аҵас наигӡон ахаҵа еиҳабы. Аныҳәа еишәахь инаргоз ақыжә ҩымз-хымз иреиҳамзар акәын. Аҭаацәа реиҳабы мрагыларахьы ихы рханы уи дахныҳәон. Анаҩс иаадыртуан амшаҧы ҳаҧшьа, уи, хымҧада аҩы еиқәацәа акәын иҭартәоз.

«Амшаҧы аҽны мацара ауп «ҽааны ҧшӡала» ҳәа аҳәара аниашоу. Избан акәзар ажәытәан март мзазы иларҵоз ача мшаҧазы ибзианы иқәышәшәо иаауан. Ҽааны ҧшӡала ҳаибабааит анырҳәоз иаанагоз мшаҧымзазы ача анаауа ҳаибабааит ҳәа акәын. Уажәы ҽааныбзиала ҳәа еибаҳҳәоит иарбан ныҳәазаалакгьы. Аха, иара зтәыцәҟьоу амшаҧы ауп. Амшаҧы ауп аҧсуаа Ашықәс ҿыц ҳәа изышьҭаз. Анаҩс ауп уи аныҳәа азгәаҭара аӡынрахьы ианиагаз», - еиҭаиҳәеит Валери Бигәаа.

Аҧсуаа рҿы ҩажәи жәаба инарзынаҧшуа амшаҧы иадҳәалоу ажәаҧҟақәа ыҟоуп. Уи даҽазныкгьы ишьақәнарӷәӷәоит ҳмилаҭ рзы ари аныҳәа иамаз аҵакы. Валери Бигәаа излазгәаиҭо ала, ҳаамҭазы аҵасқәа рҽырыҧсахзаргьы, зегьы акоуп ари аныҳәа ихадарақәоу ишреиуоу иаанхоит. Ачыс ҟарҵоит, акәтаӷьқәа ршәуеит, иныҳәоит. Аҵасқәа рҽырымҧсахыр ауӡом, избан акәзар аамҭа цацыҧхьаӡа зегьы аҽеиҭанакуеит. Амшаҧы иадҳәалоу атрадициатә неиааирақәа зегьы ирзеиҧшуп, ахәҭаҷхәыҷқәа еиҧшымзар ауеит, аха агәыцә зегьы рзы иакуп, иҳәоит Валери Бигәаа.



Для того, чтобы оставить свой комментарий, Вам необходимо авторизоваться!
Авторизация:
 
Текст сообщения*
Перетащите файлы
Ничего не найдено
Защита от автоматических сообщений